Ustawa o ochronie sygnalistów to stosunkowo nowy zbiór przepisów stanowiący implementację dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej. Ma zapewnić ochronę osób, które dokonują zgłoszeń o przestępstwach lub nieprawidłowościach, mających miejsce w różnych przedsiębiorstwach i zakładach pracy, czyli sygnalistów. Ustawa obejmuje swoim zakresem również podmioty lecznicze, co czyni je zobowiązanymi do wdrożenia procedur z niej wynikających, aby zapewnić, również i w tym sektorze, możliwość składania zgłoszeń oraz ochronę osób ich dokonujących.
Zgodnie z brzmieniem ustawy obowiązane do wprowadzenia nowych regulacji są podmioty lecznicze, które na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniają co najmniej 50 osób (niezależnie od podstawy zatrudnienia).
Sama procedura zgłoszeń składa się z kilku ważnych elementów, takich jak:
- Wskazanie osoby lub jednostki odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń wewnętrznych,
- Określenie sposobu przekazywania zgłoszeń przez sygnalistę,
- Wskazanie osoby lub jednostki kompetentnej do podejmowania działań następczych,
- Tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo,
- Obowiązek potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni,
- Obowiązek podjęcia, z należytą starannością, działań następczych,
- Zachowanie maksymalnego terminu na przekazanie sygnaliście informacji zwrotnej – 3 miesiące,
- Wskazanie informacji na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innych organów publicznych lub unijnych.
Głównym celem wprowadzenia takich procedur jest ochrona sygnalistów, a więc zapewnienie, że osoby takie nie spotkają się z przykrymi czy uciążliwymi konsekwencjami swoich działań. Niedopuszczalne stąd są działania polegające na zwolnieniu z pracy lub nieprzedłużeniu umowy, degradacji, zawieszeniu, pozbawieniu premii, nękaniu, mobbingu, czy przymusowej zmianie stanowiska lub miejsc pracy. Od takich działań ma z jednej strony chronić utrzymanie w poufności tożsamości sygnalisty, a z drugiej zagrożenie odpowiedzialnością karną wobec podmiotu leczniczego. Bowiem działania odwetowe mogą być karane grzywną bądź karą ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2.
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza kompleksowe mechanizmy zgłaszania przestępstw i naruszeń prawa, a jednocześnie jest gwarantem ochrony prawnej dla sygnalistów. Przepisy te mają na celu promowanie uczciwości i wzmocnienie zaufania w przestrzeni publicznej oraz pomagają we wdrożeniu standardów unijnych w celu ochrony osób zgłaszających wszelkie nieprawidłowości.